اخلاق در لغت:
اخلاق واژه عربی است که مفرد آن (خَلق) و خُلق می باشد. در لغت به معنای (سرشت و سجیّه) به کار رفته است، اعم از اینکه سجیّه و سرشتی نیکو و پسندیده باشد مانند جوان مردی و دلیری، یازشت و ناپسند باشد مثلا فرومایگی و بزدلی.
(تاج العروس ج6ص337-لسان العرب،ج4ص194)
اخلاق در اصطلاح:
اخلاق در اصطلاح دانشمندان و عالمان اخلاقی،معانی و کابردهای متفاوتی دارد که به پاره ای از مهم ترین آنها اشاره می کنیم.
1-صفات راسخ نفسانی
رایج ترین کاربرد اصطلاحی اخلاق در بین اندیشمندان و فیلسوفان اسلامی عبارت است از صفات و هیأت های پایدار در نفس که موجب صدور افعالی متناسب با آنها به طور خود جوش و بدون نیاز به تفکر و تأمل از انسان می شوند.
شیخ ابوعلی مسکویه در تعریف اخلاق می گوید: اخلاق حالتی نفسانی است که بدون نیاز به تفکر و تأمل، آدمی را به سمت انجام کار حرکت می دهد(ترجمه طهاره الاعراق ص57-58)
2- صفات نفسانی:
گاهی منظور از اخلاق در اصطلاح اندیشمندان هر گونه صفت نفسانی است که موجب پیدایش کارهای خوب یا بد می شود چه آن صفت نفسانی به صورت پایدار و راسخ باشد و چه به صورت ناپایدار و غیر راسخ چه از روی فکر و اندیشه حاصل شود و یا بدون تفکر و تأمل سر زند
3-فضایل اخلاق:
گاهی نیز واژه اخلاق صرفا در مورد اخلاق نیک و فضایل اخلاقی به کار می رود این معنا از اخلاق در زبان انگلیسی هم رایج است و غالباً تدبیر(اخلاق) (ethical) معادل با (درست) یا خوب و مقابل آن یعنی غیر اخلاقی (unethical) به معنای (نادرست و بد) است (فلسفه اخلاق، فرانکنا ص28)
4-نهاد اخلاقی زندگی
واژه اخلاق، به ویژه در نزد برخی از فیلسوفان غربی کاربرد دیگری نیز دارد و آن زمانی است که از (نهاد اخلاقی زندگی) سخن به میان می آید اخلاق در این اصطلاح، در عرض مسایل چون هنر، علم، حقوق، دین و ... قرار دارد و در عین حال متفاوت با آنها به کاربرده می شود
5- نظام رفتاری حاکم بر افراد
عده ای اخلاق را به معنای نظام رفتاری (code of conduct) یک گروه دانسته اند اخلاق نازی یعنی نظام رفتاری مورد پسند نازی ها و اخلاق مسیحی یعنی نظام رفتاری مورد قبول مسیحیان.
یا این تعبیر که (اخلاق دستگاهی از عقاید جاری در جامعه درباره منش و رفتار افراد آن است، درباره این که افراد آن جامعه چه رفتار و منشی باید داشته باشند(در آمدی بر فلسفه اخلاق ص 16)
منابع
مطلب برگرفته از فلسفه اخلاق /محمد تقی مصباح یزدی/تهران سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل/1380)(تاج العروسمی جواهر القاموس، محمد تقی الزبیدی- بیروت دار مکتبه الحیاه- بی تا).
لسان العرب ابن منظور – بیروت – داراحیاء التراث العربی – 1416 ق
کیمیای سعادت (ترجمه طهاره الاعراق) ابو علی مسکویه – ترجمه میرزا ابوطالب زنجانی، تهران – نقطه – 1375
فلسفه اخلاق – ولیام کی.فرانکنا – ترجمه هادی صادق – قم – طه – 1376
در آمدی به فلسفه اخلاق – آر – اف – انکینسون – ترجمه سهراب علوی نیا – تهران مرکز ترجمه و نشر کتاب 1369
«حجت الاسلام پور میسور»